#2 Composteren voor beginners

CO2 EN DE KOOLSTOFCYCLUS

Een van de problemen waar we in deze tijd veel over horen is de te grote hoeveelheid CO2 in de atmosfeer waardoor de aarde aan het opwarmen is. Die te grote hoeveelheid CO2 komt doordat we de afgelopen pakweg 100 jaar fossiele brandstoffen zijn gaan verbranden. Even een refresh van de middelbare school: fossiele brandstoffen zijn dode planten, bomen en dieren die duizenden jaren geleden de grond in zijn gedrukt en omgevormd zijn tot olie of steenkool. De chemische samenstelling van bomen en planten bestaat voor het grootste deel uit koolstof (C) en dit blijft behouden tijdens het omvormen naar olie en steenkool. De mensheid heeft een manier gevonden om deze producten uit de aarde te halen en energie op te wekken door ze te verbranden. De koolstof (C) die via de planten, bomen en dieren in olie of steenkool is veranderd, combineert met zuurstof (O2) en komt vrij in de lucht als CO2.

Die fossiele brandstoffen waren lang geleden dus levende planten en dieren. In een groot bos waar dode en afgebroken takken en bladeren gewoon op de grond vallen, is het eerste stadium dat deze door insecten, wormen en micro-organismen omgetoverd worden tot compost aarde. Dit is aarde dat rijk is aan koolstof (C) en andere mineralen die weer als voedingsbodem fungeren voor andere planten en van waaruit nieuw leven kan ontstaan - the circle of life.

GROENTE- EN FRUITAFVAL

Uit een onderzoek van de gemeente Amsterdam uit 2015 naar de afvalketen in de stad blijkt dat het grootste deel van het ongescheiden huishoudelijk afval in Amsterdam bestaat uit gft (groente, fruit, tuin) afval. Omdat in Amsterdam de meeste mensen geen tuin hebben betekent dit dat het vooral uit groente en fruit bestaat, oftewel etensresten of de oneetbare delen van groente en fruit. Amsterdam heeft momenteel geen systeem voor het inzamelen en verwerken van gft-afval.

COMPOSTEREN

Groente en fruit resten kunnen door ze te composteren veranderen in iets heel waardevols: aarde dat vol zit met koolstof (C) en mineralen die een voedingsbodem zijn voor planten en in de landbouw. (Als dit in de landbouw meer gebruikt zou worden zou er minder behoefte zijn aan kunstmest en andere chemicaliën om planten goed te laten groeien). Daarbij komt bij het verbranden van groente- en fruitresten de koolstof (C) die erin zit vrij in de lucht als CO2, terwijl door composteren die koolstof (C) weer terug in de bodem gaat. Het is daarom super zonde dat zoveel plantenresten gewoon verbrand worden! Want dat is wat er in Nederland gebeurt met rest afval– het wordt verbrand in moderne incinerators waarbij energie wordt opgewekt. Dit is beter dan dat het voor niks verbrand wordt en ook beter dan dat het diep in de aarde weggestopt wordt waardoor schadelijke stoffen de boden in lekken en de sterke broeikasgas methaangas vrijkomt (zoals het nog op veel plekken bv de verenigde staten nog gaat). Maar bij de verbranding van al dat gft-afval komt dus weer CO2 vrij, terwijl je dit ook zou kunnen composteren om (landbouw) grond te voeden en de koolstof (C) terug de aarde in te brengen. 
 
Dit is ook wat er bij de koolstofcyclus in de natuur gebeurt: oude plantresten vallen op de grond en worden door wormen, insecten en micro-organismen verwerkt tot vruchtbare grond, waaruit nieuwe planten weer tot leven komen. 

HOE KUNNEN WE HIER ZELF AAN BIJDRAGEN?

Het meeste praktische dat wij zelf kunnen doen om hieraan bij te dragen is zorgen dat ons groente- en fruitafval op een kleinschalige manier wordt gecomposteerd. De eerste stap is dat we ons groente- en fruitafval gaan scheiden. Je zal verstelt staan hoe weinig restafval er overblijft als je hiermee begint! Hieronder noemen we verschillende manieren om je groente- en fruitafval te composteren.

Manier 1: Bokashi

Voor degenen die driehoog achter in Amsterdam wonen is dit de ideale manier om je groente- en fruitafval te composteren. Ook is het handig wanneer je wel een tuin hebt maar hierin geen wormenhotel of composthoop wil maken.
 
Bokashi is het Japanse woord voor “goed gefermenteerd organisch materiaal”. Traditioneel gebruikt men in Japan Bokashi om de bodemkwaliteit te verhogen en planten te voorzien van extra voedingsstoffen, waardoor ze beter gaan groeien en een grotere weerbaarheid krijgen tegen schadelijke bacteriën en schimmels.

HOE WERKT HET?

Voor het fermenteren met Bokashi heb je een Bokashi set nodig. Deze kan je op meerdere plekken online kopen.
(Hierbij een ‘mooie’ zonder fel groen)
Hierin zitten twee Bokashi emmers, en de ‘Bokashi starter’ (Bokashi-starter zijn tarwezemelen waarop Effectieve Micro-organismen zijn geactiveerd. Door deze starter wordt het fermentatieproces geactiveerd. De micro-organismen doen alleen hun werk in een zuurtstof arm milieu – de Bokashi emmers zijn dus goed af te sluiten, en zullen daarom ook nooit gaan stinken in je huis).
Met de maatbeker meet je 20ml bokashi starter af, en strooit deze in de emmer. Vervolgens gooi je je kleingesneden etensresten erbij, en daar overheen weer 20 ml bokashi starter. In Bokashi kunnen ook etensresten die bij andere compost methodes niet zijn toegestaan: rauw en gekookte etensresten, vlees, vis, melkproducten, salades. Eens in de zoveel dagen kan je met het kraantje het sap aftappen dat van de Bokashi af komt – dit gemengd met water (1 op 100) is erg goed voor je kamerplanten. Wanneer de emmer vol is, laat je deze twee weken staan en kun je ondertussen de andere Bokashi emmer gebruiken. Na twee weken is de Bokashi klaar!

EN DAN?

Wanneer de Bokashi na 2 weken klaar is, zijn de groente/fruit resten nog herkenbaar, dit hoort. Wanneer je een tuin hebt, of iemand met een tuin kent, kun je de Bokashi humus ingraven in de tuin. Een gootje maken van ongeveer 20 cm diep, en hier overheen weer aarde doen om zo je plantjes een voedzame bodem te geven.

Ook kun je het brengen naar de composthoop van groenprojecten in de buurt (zie manier 3). Bokashi kan rechtstreeks op de composthoop (niet in een wormenhotel).

Edit: Nadat ik een paar maanden zelf Bokashi heb gebruikt, raad ik deze methode niet aan. Wanneer de Bokashi ‘klaar’ is, zit je alsnog met een bak vol tuinafval. Dit kun je naar een groenproject brengen, maar de tussenstap van de Bokashi is hierbij eigenlijk overbodig. Ik denk dat Bokashi alleen heel goed werkt wanneer je een stuk land in de buurt hebt die goede voeding kan gebruiken, dan kun je daar het ‘eindproduct’ onder de grond stoppen en help je meteen de bodem.
 
CONSUMENTENBOND
 
YOUTUBE

Manier 2: Wormenhotel

Wanneer je een balkon of tuin hebt zou je ook kunnen kiezen voor een wormenhotel. 
Dit is een bak met een bepaald type wormen, die normaal op de bovenlaag van de aarde leven en groffe plantenresten eten. Het heet een wormenhotel maar eigenlijk zullen er op den duur allemaal andere beestjes en micro-organismen in zitten die allemaal helpen om jouw groente- en fruitresten te eten en te composteren tot vruchtbare grond.

HOE WERKT HET?

Een wormenhotel kun je bestellen op Bol.com, en voor de klussers onder ons kan je hem ook zelf maken(tip: gebruik pellets die je in Amsterdam geregeld op straat kunt vinden). 
Dan heb je nog je compostwormen nodig voor in de bak, die zijn ook gewoon op bol.com te bestellen! 

Rauwe groente- en fruitresten gooi je in de wormenbak, waar ze worden opgegeten en afgebroken tot compostaarde. Wormen zijn wat gevoelig en houden niet van: Citrusvruchten, gember, chili, ui en knoflook (de schillen hiervan zijn wel prima voor de wormen), gekookt eten, vlees/vis en zuivelproducten.

EN DAN?

Als je een wormenhotel hebt met een kraantje kun je af en toe het sap aftappen en dit bij je kamerplanten doen om ze te voeden. 
Na een aantal maanden hebben de wormen de groente- en fruitresten helemaal omgetoverd tot compostaarde en kan je de volgende laag van je wormenhotel toevoegen (zie youtube filmpje voor instructies). De compostaarde die je dan uit de onderste laag kunt halen kan je ook bij je kamerplanten doen, in je tuin als je die hebt, of naar een groenproject brengen...

Manier 3: Breng je groente- en fruitafval naar een groenproject

De laatste jaren ontpoppen er in Amsterdam steeds meer stadslandbouw en groenprojecten. Op deze plekken is er genoeg ruimte voor een grote composthoop, waar groente-, fruit- en tuinafval op een grote hoop samen kan afbreken tot compost. Het zelf maken van compost zorgt ervoor dat deze projecten geen (kunst)mest hoeven te kopen om hun planten goed te laten groeien. 

Hieronder twee voorbeelden van groenprojecten in Amsterdam. LET OP – het gaat hier alleen om ongekookte groenten en fruit, dus de afgesneden restjes en schillen van wanneer je aan het koken bent. LET OP 2 – de groente en fruitresten moeten op de composthoop komen voordat ze gaan rotten. Dit betekent dat je met deze methode ongeveer 1 keer per week langs het groenproject zou moeten.

Je kan bij deze plekken ook je Bokashi of wormencompost langsbrengen. Het voordeel daarvan is dat je dan veel minder vaak langs het groenproject moet omdat je eerst thuis aan het composteren bent. Ook kun je het sap gebruiken voor je kamerplanten. 

NEMOLAND WESTERPARK

Bij Nemoland in het Westerpark hebben ze laten weten dat ze zelf niet genoeg gft-afval genereren om genoeg compost te maken om hun grond gezond te houden. Ze zouden dus EXTREEM BLIJ ZIJN als mensen hun gft-afval of bokashi compost komen brengen! Het Nemoland zit middenin het Westerpark, achter de schooltuinen naast de kinderboerderij. 

Hier zijn instructies vanuit Nemoland:
Door het toegangshek van de schooltuinen rechtdoor lopen en voorbij de schooltuinen bij het bord NEMOLAND staan 2 groene bakken. 1 bak voor vers keukenafval, en een bak voor de kant en klare compost. Openingstijden: op werkdagen van 9 - 16 uur. Als het hek gesloten is, dan bellen bij Nemo.
Voor meer info en route zie website nemoland.

ICANCHANGETHEWORLDWITHMYTWOHANDS

In een 1200m2 binnentuin in de baarsjes zit de prachtige tuin van Icanchangetheworldwithmytwohands. Het terrein fungeert ook als een mini circulair project middenin de stad. Bij de deuringang zit een luikje waar je 24/7 je gft-afval in kan gooien.

Zie deze link voor meer info en ook meer handige tips over composteren. 

Manier 4: Word lid van een wormenhotel in de buurt

De gemeente Amsterdam heeft op initiatief van buurtbewoners een aantal wormenhotels op verschillende plekken in de stad geplaatst. Hier kun je je groente- en fruitresten direct ingooien. Via deze link kun je een kaartje vinden van alle plekken waar wormenhotels nu staan. Voor elk wormenhotel is een contactpersoon die je kan mailen om je aan te sluiten. Misschien heb je geluk en staat er eentje gewoon in je straat!

Voor het aanvragen van nieuwe wormenhotels heeft de gemeente momenteel een wachtlijst. Een alternatieve weg is om het via Le Compostier te doen. Le Compostier maakt wormenhotels die 20-30 huishoudens kan onderhouden. Hiervoor kun je met een paar buurtbewoners subsidie aanvragen bij de gemeente. Zie de website of neem contact met ons op als je meer hierover wil weten. (FYI de wormenhotels van Le Compostier en zijn veel mooier dan die van de gemeente zelf!)